AMSTERDAM – „Pia zei het vorige week al tegen me: ’Strooi de as van Marga nog maar niet uit. Wacht maar, dan kun je ons samen uitstrooien’.” Gino Felleman, de jongste zoon van Pia’s lesbische liefde Marga vertelt met door tranen verstikte stem: „Pia en ik woonden samen in Spanje. Wij waren nog over na het plotselinge overlijden van mijn moeder. Nu ben ik echt alleen.”
Gino is nog vol ongeloof. Het overlijden is dan pas een paar uur oud. „Pia had afgelopen zaterdag al last van haar hart. Ze heeft een pacemaker. In het ziekenhuis heb ik zes dagen aan haar bed gezeten. Ze was suf van de medicijnen. Tot gistermiddag, toen zei ze opeens helder: je moet de kapper afbellen. Ik ga dood.”
De zoon van Marga, die zijn hele leven ook met Pia leefde, voelt zich nu alleen op de wereld. „Daar maakte Pia zich op haar sterfbed ook zo’n zorgen over. Ik heb haar gerustgesteld, maar in feite meende ik dat niet. Ik voel me enorm verlaten. Er komen maandag een paar mensen uit Nederland over voor de crematie en dan zal ik later de as van Pia en mijn moeder uitstrooien. Op de rotsen boven bij het strand van Torremolinos, zoals ze wilden.”
Hij zucht. „Dit is zo’n ellendig jaar. Ik ben degene die mijn moeder Marga dood heeft gevonden. Ook aan een hartstilstand. Het leven van Pia is daarna niet meer hetzelfde geweest. Ze was enorm gedeprimeerd door het overlijden van Marga. Ze kon haar niet missen. Ik moet nu een nieuw leven vinden zonder die twee.”
De 84-jarige jazzlegende Pia Beck was 57 jaar samen met levenspartner Marga Samsonowski. Nadat Marga overleed, bleef ze alleen achter in hun luxeappartement, omringd door drie piano’s waar ze niet meer op speelde. „Daar heb ik geen zin meer in.”
Pia was de eerste echte entertainster na de oorlog en een echte doerak. Ze viel privé en professioneel op. Ze reed begin zestiger jaren uitdagend met haar lesbische vriendin over de boulevard van Scheveningen. Maar The Flying Dutchess schopte het vanwege haar uitzonderlijke talent ook tot ereburger van de jazzwereldhoofdstad New Orleans. En ze was niet stuk te krijgen. In 2005 kreeg ze een pacemaker. Ze zei toen: „Ze zeggen dat je daar tien jaar jonger van wordt. Dat is dan weer mooi meegenomen.”
x En Pia werd in 2007 nog aan haar rechterheup geopereerd. „Mijn gezondheid is top. Behalve die ellendige heup, maar ik ben niet van plan de rest van mijn leven met een stok te lopen dus laat ik me helpen.”
Pia besloot op 77-jarige leeftijd te stoppen met optreden en toen sprak ik de diehard uitgebreid over haar roemruchte leven. „Beck-af”, lachte ze. „Zet dat er maar boven. Wim Kan zei destijds dat dat de titel zou moeten zijn van mijn laatste concert. Maar ik ben het er niet mee eens. Ik zeg liever: Beck gaat genieten. Ik ga nu plezier hebben met mijn lieve Marga, de kinderen en de kleinkinderen.”x
De drie kinderen van Marga beschouwde Pia als haar eigen vlees en bloed. Ze woonden ook in Spanje. Het was dan ook een drama toen vorig jaar de oudste dochter van Marga, Glenn, op 59-jarige leeftijd overleed. Maar ze hadden elkaar nog.
Waarom was Pia eigenlijk gestopt met spelen? „Omdat ik vind dat Sinatra te lang door is gegaan”, vertelde ze. „Ik loop niet meer kwiek en aan de arm van één of andere meneer naar de piano worden gebracht, dat vind ik geen glamour. Je opkomst is onderdeel van je succes. En Marga vergelijkt me met een chirurg, die moet ook stoppen als zijn handen trillen… Als ik naar oude platen luister… Nee echt, dan valt het pijnlijk op. Mijn techniek en de vingervlugheid waar ik zo beroemd door was, zijn niet meer wat het vroeger was. Mijn hoofd swingt en mijn vingers doen nog wel mee, maar niet zoals toen.” Schokschoudert: „Wat wil je ook. Ik ben de afgelopen tien jaar zeven keer gevallen, heb daarbij twee schouders verbrijzeld, eerst links, toen rechts, vervolgens mijn linkerpols gebroken, daar zitten nu vijf pennen in en toen gleed ik in een supermarkt uit over een trosje druiven. Aangekomen in de privékliniek in Spanje kreunde de chirurg toen hij de röntgenfoto bekeek: ’Dit is nog erger dan de vorige keer, Pia. Je hebt alle acht middenhandsbeentjes versplinterd.’ Drie maanden voor mijn jubileumconcert in de Koninklijke Schouwburg in 2000 brak ik vervolgens mijn heup. En drie dagen ervoor sprong tijdens het terugslaan van het dekbed een pees van mijn duim.” Ze stak één kromme duim omhoog: „Toch gespeeld, hoor. En nog. Ik speel ermee, maar het is niet ideaal zoals je ziet. Jij zit hier voor de verzamelde botten van Pia Beck.”
x Over haar comeback in 1975 zei ze: „We waren tien jaar eerder naar Spanje geëmigreerd. Maar ik kon het optreden toen nog niet missen. Dat is het hè, de ambiance, de entourage, het entertainen. Weet je, thuis speel ik nooit piano, dan heb ik er geen lol in. Er moeten altijd mensen bij zijn. Ik leefde weer helemaal op.”
Die lol duurde, ondanks al het bottenbreken, tot haar fantastische jubileumconcert in 2000. Pia werd toen 75 jaar en beloofde door te gaan tot ze erbij neerviel. Belofte gebroken? „Ja”, gaf ze toe. „Na de euforie van dat concert en alle blijdschap viel ik in een diep donker gat. Een soort depressie, dacht ik. Ik voelde me obstinaat omdat ik niet elke week meer werd gebeld voor een concert, werd steeds vervelender tegen Marga, maakte ruzie om niks en begreep zelf niet hoe dat kwam. Ook zat ik steeds te dommelen, viel in slaap voor de tv, tijdens het eten, boven een tijdschrift. En de toestand werd steeds erger.”x
Alzheimer
Het was niet gemakkelijk voor de Dutchess of jazz om zo openhartig over haar lichamelijke tekortkomingen te praten: „Ik slaagde er niet meer in puzzels op te lossen en kreeg moeite met rekenen. Het was echt ontluisterend. Toen Marga me uiteindelijk had overtuigd dat ik hulp moest zoeken, en ik allerlei tests had gedaan, was ik ook niet bepaald blij met de uitslag. De specialisten in Nederland vermoedden dat ik een beginnende alzheimer had. Ben je klaar mee. Ik liet me in Spanje opnieuw helemaal onderzoeken.” De uitslag van die tests wilde ze met heel Nederland delen. „In Spanje dachten ze aan iets heel anders en lieten ze me een slaaptest doen en toen bleek dat ik wel achttien keer per nacht een zogenaamde ’apneu’ heb. Dat betekent dat je dan onbewust en zonder dat je er iets aan kunt doen, stopt met ademhalen. Soms wel 45 seconden lang. Het heeft hersenschade tot gevolg, die alzheimerachtig gedrag veroorzaakt. De oplossing was even simpel als ingenieus. Ik slaap nu met een zuurstofmasker op dat me bij elke apneu zuurstof toedient.”
Ze vervolgde: „En ik ben er weer helemaal van opgeknapt. De beschadigde hersencellen hebben zich hersteld. En zelfs de artsen in Leiden zijn verbijsterd. Zij zeggen nu dat ik geen enkel teken meer heb van alzheimer of dementie. Ze zeggen zelfs dat ze ervan geleerd hebben. Heb ik toch weer een goede daad voor de mensheid verricht. Dat is toch fijn…”
Ik vroeg haar of er geen kleine kans was dat Beck opnieuw Back zou komen. „Als ik honderd ben bijvoorbeeld, als een soort bionische vrouw met robotarmen…” De grote jazzlegende schaterde. Het heeft niet zo mogen zijn.